Misschien vraag je het je af tijdens het lezen van een atlas of bij het volgen van het nieuws. Hoeveel landen zijn er nu echt in de wereld? Het klinkt als een simpele vraag, maar zodra je op zoek gaat naar een helder antwoord, kom je al snel in een grijs gebied terecht. Wat voor de één een erkend land is, is voor een ander slechts een regio met eigen ambities. In deze tekst neem ik je stap voor stap mee in de wereld van internationale erkenning, politieke gevoeligheden en het verschil tussen officiële en feitelijke landen.
de verwarring begint bij verschillende lijsten
Op het eerste gezicht lijkt het eenvoudig. Je zoekt op hoeveel landen er in de wereld en je komt uit op 193. Dat is namelijk het aantal lidstaten van de Verenigde Naties. Toch klopt dat getal niet helemaal als je verder kijkt. Want wat doe je met gebieden zoals Taiwan, Palestina of Kosovo? Die hebben allemaal een eigen bestuur, een vlag, een hoofdstad en zelfs ambassades in het buitenland. Toch staan ze niet allemaal op officiële lijsten. Dat komt doordat internationale erkenning geen vast gegeven is. Het is geen kwestie van een vinkje zetten en klaar. Er speelt altijd politiek mee. Een land als Taiwan wordt bijvoorbeeld door veel landen wél erkend, maar niet door de Verenigde Naties vanwege druk vanuit China. Zo zie je dat de vraag naar het aantal landen ineens veel lastiger te beantwoorden is dan je misschien had gedacht.
wat bepaalt of iets een land is
Als je dieper op de vraag ingaat, kom je vanzelf bij de kern: wat is een land precies? Daar is geen absolute definitie voor, maar er zijn wel een paar kenmerken waar veel mensen het over eens zijn. Een land heeft een afgebakend grondgebied, een vaste bevolking en een eigen regering die over dat gebied de controle uitoefent. Ook moet het in staat zijn om relaties aan te gaan met andere landen. Toch zijn er uitzonderingen. Vaticaanstad heeft bijvoorbeeld een heel klein grondgebied en een heel kleine bevolking, maar wordt wereldwijd erkend als zelfstandig land. Aan de andere kant heb je gebieden als Noord-Cyprus, die in veel opzichten zelfstandig functioneren, maar slechts door één ander land worden erkend. Dat maakt duidelijk dat een land niet alleen door zijn kenmerken wordt bepaald, maar ook door hoe de rest van de wereld ermee omgaat.
internationale organisaties hanteren eigen regels
Wanneer je probeert te achterhalen hoeveel landen er precies zijn, merk je dat het antwoord afhangt van waar je naar kijkt. De Verenigde Naties hebben zoals gezegd 193 lidstaten en erkennen daarnaast nog twee waarnemers: Vaticaanstad en Palestina. Het Internationaal Olympisch Comité erkent meer dan tweehonderd deelnemers. Daar zitten ook gebieden bij zoals Hongkong, Puerto Rico en Guam, die niet als onafhankelijk land erkend worden maar wel onder een eigen vlag deelnemen. Ook sportorganisaties zoals FIFA hanteren eigen regels. Die kijken vooral naar autonomie binnen sportstructuren, en niet naar politieke onafhankelijkheid. Voor jou betekent dit dat je een verschillend antwoord krijgt, afhankelijk van wie je het vraagt en in welke context je de vraag stelt.
het verschil tussen erkenning en werkelijkheid
Erkenning is een diplomatiek proces. Landen erkennen elkaar op basis van belangen, historische banden of politieke overwegingen. Dat betekent dat sommige landen formeel niet bestaan in de ogen van veel andere landen, terwijl ze in de praktijk alles doen wat een land doet. Denk aan Somaliland, een regio in Somalië die al sinds 1991 zelfstandig opereert met een eigen regering en munt. Toch wordt het internationaal vrijwel nergens erkend. Tegelijk zie je dat sommige landen, zoals Israël of Kosovo, door het ene deel van de wereld wel erkend worden en door het andere deel niet. Je kunt dus op basis van officiële lijsten iets anders concluderen dan wanneer je puur naar de praktijk kijkt. Jij zult je misschien afvragen wat dan telt: de papieren erkenning of de manier waarop een gebied functioneert. Het antwoord daarop is afhankelijk van je eigen perspectief.
politieke ontwikkelingen kunnen het aantal veranderen
Het huidige aantal landen is geen vaststaand feit dat altijd hetzelfde zal blijven. Door politieke conflicten, onafhankelijkheidsverklaringen en veranderende internationale verhoudingen kan het aantal landen toe- of afnemen. Zo werd Zuid-Soedan in 2011 erkend als het jongste land ter wereld, na een lange strijd om onafhankelijkheid van Soedan. Daarvoor was ook Eritrea in 1993 erkend na afscheiding van Ethiopië. In andere gevallen blijft een onafhankelijkheidsbeweging jarenlang zonder internationale erkenning, zoals bij Catalonië of Schotland. De wereldpolitiek heeft invloed op wie wordt gezien als zelfstandig en wie niet. Jij kunt dus nooit met volledige zekerheid zeggen hoeveel landen er zijn in de wereld zonder daarbij context te geven. Dat maakt de vraag niet alleen interessant, maar ook steeds actueel.
